واگذاری مال در میان اشخاص و خویشاوندان مساله بسیار مهمی است که سوالات متنوعی درباره آن پرسیده می‌شود. آن چیز که در عرف و در نظر مردم درباره واگذاری مال یا انتقال مالکیت مال وجود دارد، انتقال به وسیله قرارداد خرید و فروش است. پیشفرض همه ما این است که اگر مالی را خریداری کنیم یا اینکه به نحوی آن را به دست آوریم، مالکیت آن مال را در اختیار خواهیم داشت و اگر زمانی بخواهیم مالکیت آن را به شخص دیگری واگذار کنیم، لازم است که آن مال را به او بفروشیم و در ازای آن، بها و ارزش قیمت‌گذاری شده‌ای را دریافت کنیم. هبه نامه عادی ، قراردادی است که معادله‌ای دیگر از انتقال مال را ایجاد می‌کند. این قرارداد یکی از انواع هبه نامه است.

نمونه هبه نامه دستی یک قرارداد خصوصی است که میان اشخاص مختلف تهیه و امضا می‌شود. براساس متن هبه نامه عادی ، مالی که در اختیار یک شخص قرار دارد، به شخص دیگری تملیک می‌شود اما نکته دارای اهمیت در این قرارداد، این است که مبادله‌ای صورت نگرفته است و مالک اولیه، وجه یا مبلغی را بابت هبه، دریافت نمی‌کند. حال سوال پیش می‌آید که چه دلیلی دارد که یک شخص، مالی را بدون دریافت وجه به شخص دیگری تملیک کند و آن را در اختیار آن شخص قرار دهد. در ادامه این مطلب درباره شرایط هبه، ویژگی‌ها و مشخصات قرارداد توضیح خواهیم داد.

هبه نامه عادی چگونه قراردادی است؟

برای پاسخ به این سوال متداول که هبه نامه دستی چگونه قراردادی است؛ بهتر است که به قانون مدنی مراجعه کنیم. این قانون به صورت کامل و روشن، درباره هبه نامه توضیح داده است و این قرارداد را تعریف می‌کند. ماده‌های 795 تا 807 قانونی مدنی درباره هبه توضیح می‌دهند و برای انجام این توافق، قواعدی را مطرح می‌کنند. ماده 795 ، قرارداد هدیه یا قرارداد هبه را یک قرارداد یا توافق نامه می‌داند که براساس آن، یک شخص، مالی که در مالکیت او است را به صورت رایگان و مجانی به شخص دیگری بذل و بخشش می‌کند. یعنی اینکه، مالکیت مال را به آن شخص واگذار می‌کند.

نکته مهم این است که، با اینکه امکان دارد دلایل معنوی بسیار زیادی برای بخشش مال به شخص دیگر وجود داشته باشد اما مبلغ یا وجهی میان طرفین رد و بدل نمی‌شود و پرداخت بها، از شروط اساسی اعتبار هبه نامه عادی نیست. این قرارداد با خواست و رضایت اشخاص برقرار می‌شود و با شرط رضایت طرفین، معتبر و صحیح است. هبه، در لغت به معنی بذل و بخشش است. یعنی شخصی با تمایل قلبی و رضایت شخصی، مال خود را به دیگری بذل و بخشش می‌کند.

تنفیذ هبه نامه عادی

مساله تنفیذ هبه نامه عادی دارای اهمیت بسیار زیادی است. همانطور که توضیح دادیم، هبه یک توافق یا قرارداد خصوصی میان اشخاص است. از طرف دیگر، این قرارداد در اکثر مواقع به صورت یک قرارداد دست نویس تهیه می‌شود و میان طرفین امضا خواهد شد. به همین دلیل این احتمال وجود دارد که بعد از مرگ واهب، فرزندان او با استفاده از قولنامه یا سند، نسبت به مال هبه ادعای مالکیت داشته باشند. به همین دلیل پیشنهاد می‌شود که مراحل تنفیذ هبه نامه عادی را انجام دهید و به واسطه این اقدام، برای عین موهوبه به نام متهب، درخواست سند کنید.

اگر متهب هستید، می‌توانید با تنفیذ هبه نامه عادی و درخواست ثبت سند، عین موهوبه را به نام خودتان ثبت کنید. این اقدام می‌تواند مالکیت شما را اثبات کند و از مشکلات دیگر جلوگیری خواهد کرد.

اعتبار هبه نامه دستی

نه تنها درباره هبه نامه، بلکه درباره بسیاری از قراردادهای دیگر، سوالاتی درباره اعتبار آن‌ها پرسیده می‌شود. بدون شک، مردم برای انجام معاملاتی از این قبیل، نگرانی‌های بسیار زیادی دارند. به همین دلیل است که درباره آن، سوالات متدوالی می‌پرسند. برای مثال، پرسیده می‌شود که آیا لازم است که حتما هبه در دفاتر اسناد، ثبت شود؟ در پاسخ باید بگوییم که با رعایت شرایط صحت قرارداد، تمام قراردادهای خصوصی میان اشخاص، حتی به صورت دست نویس، معتبر و صحیح هستند و ثبت در دفتر اسناد نیز موجب اطمینان خاطر بیشتر می‌شود.

بنابراین، اگر هبه نامه عادی شما به صورت دست نویس تهیه شده است، نگران نباشید. شرط اساسی در اعتبار هبه نامه عادی ، قبض عین موهوبه توسط متهب است و این قرارداد با رعایت تمام قواعد مربوط به صحت انجام قرارداد، صحیح خواهد بود.

اعتبار هبه نامه دستی و شرایط ابطال آن

مشخص بودن موضوع قرارداد، رضایت و خواست واهب و متهب، معین بودن مال موهوبه، مشروع بودن موضوع قرارداد و قبض مال توسط متهب، از عواملی هستند که موجب صحت و اعتبار هبه نامه دستی می‌شوند. چنین هبه نامه‌ای صحیح و معتبر است و براساس آن، عمل هبه مال انجام می‌شود. این موارد به طور کامل در متن هبه نامه دستی توضیح داده می‌شود. علاوه براین، توضیحات کاملی نیز درباره نحوه انجام این هبه نامه عادی و رکن‌های اصلی قرارداد نوشته می‌شود.

با اینکه هبه نامه عادی ، یک قرارداد معتبر است، شرایطی نیز برای ابطال یا فسخ آن مطرح شده است. واهب می‌تواند تحت شرایطی، این قرارداد را باطل اعلام کند و مالی که هبه داده شده است را پس بگیرد. به طور کلی، اینطور بیان می‌شود که هبه جایز است و جز در موارد خاص، امکان فسخ آن وجود دارد. یعنی اینکه ابتدا لازم است که شرایطی که موجب الزام هبه می‌شود را بشناسید. زیرا در موارد خارج از شرایط الزام هبه، طرفین جایز خواهند بود که قرارداد را فسخ کنند.

شرایط الزام آور

در قانون، مواردی بیان شده است که در صورت بروز آن‌ها امکان فسخ قرارداد برای واهب وجود نخواهد داشت. یعنی اینکه واهب نمی‌تواند اعلام کند که تمایل دارد مالی که هبه شده است را برگرداند. در ادامه به این موارد اشاره می‌کنیم:

1. اگر مال مورد نظر، به پدر و مادر یا به فرزندان هبه شده باشد، واهب دیگر نمی‌تواند آن مال را برگرداند.
2. اگر اعلام شود که هبه برای نزدیکی به خدا و برای خشنودی خدا انجام شده است، امکان پس گرفتن عین موهوبه وجود ندارد.
3. اگر واهب بعد از آنکه عین موهوبه را به متهب تحویل می‌دهد، فوت کند، فرزندان او نمی‌توانند عین موهوبه را از متهب پس بگیرند یا اینکه هبه را فسخ کنند.
4. همچنین اگر متهب بعد از قبض عین موهوبه، فوت کند، واهب دیگر نمی‌تواند هبه را فسخ کند.
5. ممکن است که شما هبه را به منظور صدقه انجام داده باشید، در این صورت نیز، دیگر نمی‌توانید درباره مال موهوبه ادعایی داشته باشید.
6. اگر شخصی به شما بدهکار است و تمایل دارید که بدهی را به او بخشش کنید، می‌توانید از هبه استفاده کنید و آن مبلغ قرض را به شخصی که مدیون شما است، هبه کنید. در چنین شرایطی، شما دیگر نمی‌توانید او را مجبور کنید که مبلغ بدهی را به شما برگرداند.
7. اگر شخصی به شما محبتی کرده است و در ازای آن محبت یا در ازای کاری که برای شما انجام داده است، مالی را به او هبه می‌کنید دیگر نمی‌توانید آن مال را پس بگیرید