شرایط دریافت اجرت المثل زن بعد از فوت شوهر
طبق یک اصل کلی ، عمل انسان ها محترم است و کسی که کاری را برای دیگری انجام داده ، می تواند برای آن کارها اجرت یا مزد دریافت کند . حکم این مطلب در ماده 336 قانون مدنی چنین آمده است : هر کس بر حسب امر دیگری اقدام به عملی کند که عرفا برای آن عمل اجرتی بوده ، عامل مستحق اجرت عمل خود خواهد بود ؛ مگر اینکه معلوم شود که قصد تبرع داشته است.
پس اگر شخصی به دستور دیگری عملی را انجام داده باشد که آن عمل به لحاظ عرفی ارزشمند بوده و بتوان برای آن کار دستمزد یا اجرتی در نظر گرفت ، می تواند اجرت المثل یا دستمزد کار خویش را مطالبه کند ؛ مگر اینکه معلوم شود از ابتدا قصد تبرع داشته است . یعنی قصد مطالبه اجرت یا دستمزد نداشته و صرفا از روی نیکوکاری و بدون نیت دریافت مزد، اقدام به انجام آن کار کرده است .
علاوه بر این ماده که به طور کلی شرایط دریافت اجرت المثل انجام دادن کار توسط افراد را مشخص کرده است ، در تبصره ماده 336 نیز در ارتباط با اجرت المثل زن مقرر شده که چنانچه زوجه کارهایی را که شرعا بر عهده او نبوده و عرفا برای آن کار اجرت المثل باشد را به دستور مرد و با قصد عدم تبرع انجام داده باشد و برای دادگاه نیز ثابت شود ، دادگاه حکم به پرداخت اجرت المثل کارهای انجام شده صادر می کند .
البته لازم به ذکر است که اگر دادگاه، شرایط ضروری اجرت المثل زن را احراز نکند ، می تواند حکم به پرداخت نحله زن صادر کند . با توجه به مواد ذکر شده، شرایط دریافت اجرت المثل توسط زن در صورت فوت شوهر را می توان به شرح زیر خلاصه کرد :
اولا زن در طول زندگی مشترک، کارهایی را انجام داده باشد که به لحاظ شرعی و قانونی مکلف به انجام آن نبوده است . با این توضیح که زن تنها موظف به تمکین و حسن معاشرت با شوهر است . لذا موظف نیست خانه داری کند ، ظرف بشوید ، نظافت و یا آشپزی کند و از آن جهت که این اعمال ، ارزشمند هستند ، زن می تواند بابت این کارها از شوهرش مزد دریافت کند . اثبات این موضوع در دادگاه به عنوان یکی از شرایط مطالبه اجرت المثل بعد از فوت شوهر ، کار چندان دشوار و پیچیده ای نیست ؛ چرا که بسیاری از خانم ها امروزه این قبیل امور را در زندگی مشترک انجام می دهند .
ثانیا اینکه زن باید این امور را به دستور شوهر انجام داده باشد و نه به میل خودش . البته همین که مرد توقع داشته باشد که همسرش این کارها را انجام بدهد، ولی مستقیما به وی تکلیف نکرده باشد ، کافی است تا بگوییم کارها به دستور شوهر انجام شده است . اثبات این شرط برای مطالبه اجرت المثل پس از فوت شوهر بسیار مهم است . زن برای اثبات اینکه کارها را به خواست شوهر انجام می داده، باید اثبات کند که اگر خواست شوهرش نبود ، این قبیل کارها را انجام نمی داد و صرفا به دلیل درخواست و یا تکلیف از جانب همسر، کارهای منزل را انجام داده است .
ثالثا اینکه شرط مطالبه اجرت المثل زن بعد از فوت شوهر، این است که زن، کارهای انجام شده را به قصد تبرع ( رایگان بودن ) انجام نداده باشد . البته معنای این شرط این نیست که زن حتما در دادگاه ثابت کند که قصد دریافت اجرت برای انجام کارها را داشته ؛ بلکه همین که زن بتواند اثبات کند که قصد نداشته به صورت رایگان این کارها را انجام دهد ، کافی است .
در این خصوص دادگاه ها نظرات متفاوتی دارند . تعدادی از قضات عقیده دارند که اصل بر عدم تبرع است و زمانی که شخصی کار ارزشمندی را به دستور دیگری انجام می دهد ، اصل را باید بر آن گذاشت که قصد مطالبه اجرت داشته است . در مقابل ، عده دیگر بر این اعتقادند که در عرف کنونی رایج درکشور ، معمولا خانم ها از باب کمک به همسر و از روی لطف و بدون قصد دریافت اجرت کارها را انجام می دهند .
به هر صورت ، برای دریافت اجرت المثل به طور کلی و همچنین مطالبه اجرت المثل بعد از فوت شوهر ، شرایط سه گانه ذکر شده باید در دادگاه اثبات بشود . بنابراین ، دریافت اجرت المثل زن به اوضاع و احوال خاص هر پرونده بستگی دارد که در آن، خواهان پرونده یعنی زوجه بتواند شروط ذکر شده را برای قاضی اثبات کند تا بتواند حکم به پرداخت اجرت المثل بعد از فوت شوهر را بگیرد .
www.instagram.com/mehdadgar