وجه التزام چیست و چه نکاتی باید رعایت شود؟

به لحاظ لغوی کلمه التزام به معنای پایبندی، ملزم شدن به امری و عهده‌دار شدن کاری می‌باشد. به لحاظ اصطلاحی، نوعی شرط ضمن عقد است که جهت ضمانت اجرا در قراردادها گنجانده می‌شود.

تعریف وجه التزام
وجه التزام چیست : وقتی دو نفر قراردادی می‌بندند، قرارداد بین آنها لازم‌الاجرا است یعنی دو طرف مکلف و موظف به اجرای آن هستند. حال اگر یکی از دو طرف قرارداد در موعد مشخص شده به تعهد خود عمل نکند، مبلغی را به عنوان خسارت باید به طرف مقابل پرداخت کند. در حقوق به این مبلغ، وجه التزام گفته می‌شود.

وجه التزام چیست
انواع وجه التزام
متعهد به دو صورت ممکن است از تعهد خود تخلف کند:

متعهد به کلی تعهد خود را انجام ندهد. در این صورت ممکن است در قرارداد یک مبلغ مقطوع به عنوان خسارت عدم انجام تعهد و وجه التزام تعیین شده باشد. به این خسارت عدم انجام تعهد گفته می‌شود.
متعهد تعهد خود را با تأخیر انجام دهد. در این صورت ممکن است در قرارداد برای هر روز تأخیر مبلغی به عنوان وجه التزام تعیین شده باشد. به این خسارت تأخیر در انجام تعهد گفته می‌شود.
تعیین میزان وجه التزام
توجه شود که میزان خسارت تأخیر تأدیه توسط دادگاه و با توجه به شاخص سالانه تورم تعیین می‌شود اما مبلغ وجه التزام با توافق طرفین معین می‌شود.

قاضی نمی‌تواند میزان وجه التزام مندرج در قرارداد را تغییر دهد. یعنی در صورت نقض عهد، متعهد فقط و فقط باید همان مبلغ وجه التزام را بپردازد حتی اگر هیچ خسارتی به متعهدله وارد نشده باشد یا اینکه خسارت واقعی کمتر یا بیشتر از مبلغ وجه التزام باشد.

ویژگی شخص مطالبه‌گر
کسی که وجه التزام را مطالبه می‌کند، باید خود تعهداتش را به طور کامل انجام داده باشد. مثلاً خریدار باید در دفترخانه حاضر شود و قیمت معامله را نیز به رؤیت دفتردار برساند و عدم اجرای تعهد طرف دیگر احراز شود.

قوه قاهره و وجه التزام
وجه التزام وقتی قابل مطالبه است که نقض عهد رخ داده باشد و خسارت قابل مطالبه باشد. بنابراین در مورد تعهد به وسیله، وجه التزام وقتی قابل مطالبه است که اثبات شود متعهد، کوشش متعارف را در اجرای تعهد به کار نبسته است و در تعهد به نتیجه، اگر قوه قاهره مانع اجرای تعهد شود، وجه التزام قابل مطالبه نیست. استثنائاً در جایی که متعهد، اجرای تعهد را تضمین کرده است، وجه التزام حتی در صورت بروز قوه قاهره نیز قابل مطالبه است.

انتخاب بین اجرای اصل تعهد یا پرداخت وجه التزام:
وکیل الزام به انجام تعهد : اگر در قرارداد وجه التزام تعیین شده باشد، متعهد اصولاً نمی‌تواند انتخاب کند که یا اصل تعهد را اجرا کند یا وجه التزام بپردازد بلکه صرفاً موظف است اصل تعهد را اجرا کند و در صورتی که اجرای تعهد منتفی شود، آن گاه متعهد موظف خواهد بود که وجه التزام را بپردازد.

بدیهی است که اگر طرفین توافق کنند، متعهد می‌تواند با دادن وجه التزام از اجرای اصل تعهد معاف شود، این توافق نافذ خواهد بود اما جمع بین اخذ خسارت و انجام تعهد ممنوع است مگر اینکه خسارت برای تأخیر انجام تعهد باشد که باید علاوه بر دادن خسارت تعهد را هم انجام دهد.

تبعیت وجه التزام از عقد
وجه التزام ماهیتاً نوعی شرط نتیجه است؛ زیرا در واقع، متعهد در صورت نقض عهد، مدیون می‌شود که وجه التزام را بپردازد. وجه التزام اصولاً تابع عقد اصلی است و مثلاً در صورت بطلان قرارداد یا اقاله قرارداد، وجه التزام نیز قابل مطالبه نیست اما در فرض استثنائی ‌که وجه التزام برای حالت بطلان قرارداد پیش‌بینی شده است، طبیعتاً این شرط مستقل از عقد اصلی خواهد بود.

آیا شرط ضرر و زیان در عقد با شرط وجه التزام تفاوتی دارد؟
بله؛ بعضی عبارتهای حقوقی در ظاهر شبیه هم هستند ولی از لحاظ بارحقوقی با یکدیگر متفاوت هستند. شرط ضرر و زیان بدین معناست که فرد در دادگاه باید ثابت کند که هم خلف وعده از متعهدله صورت گرفته است و هم ضرر و زیانی به او وارد شده است اما در شرط وجه التزام صرف ثابت کردن خلف وعده کافی است و نیازی به اثبات ورود ضرر نیست.

درانتها هرگونه سوالی در خصوص بحث وجه التزام دارید میتوانید با وکلای ما درموسسه حقوقی محمدرضا مه دادگر با شماره 77734364 و 77723606 تماس حاصل نمایید.

www.instagram.com/mehdadgar