جرم مزاحمت ملکی و ممانعت از حق چیست ؟
تعارض در حقوقی که برای املاک وجود دارد، گاهی باعث طرح دعوا در محاکم حقوقی می‌شود. از جمله دعاوی‌ای که در محاکم قضایی مطرح می باشد می‌توان دعاوی تصرف عدوانی، مزاحمت ملکی و ممانعت از حق را نام برد.
این دعاوی در زمره دعاوی اموال و مالکیت قرار می گیرد و درباره ادعای شما جهت احقاق حق قانونی تان در ملک تحت مالکیت میباشد. یکی دیگر از جرائم علیه اموال و مالکیت، دعاوی تصرف عدوانی، مزاحمت و ممانعت از حق می باشد که مورد حمایت قانون جزا قرار گرفته است.
ارکان تشکیل دهنده جرم تصرف عدوانی، مزاحمت و ممانعت از حق چیست؟
الف) رکن قانونی جرائم تصرف عدوانی، مزاحمت و ممانعت از حق
مفهوم عدوان
در ماده ۱۵۸ قانون آیین دادرسی مدنی عدوان اعم از ان است که متصرف لاحق با قهر و غلبه توام با خشونت یا بدون حضور متصرف سابق و ظاهرا مسالمت آمیز و با آرامش مال غیر منقول را متصرف شود.
تصرف عدوانی چیست؟
تصرف عدوانی در ماده ۳۰۸ قانون مدنی این چنین توصیف شده است که غصب، استیلاء بر حق غیر به نحو عدوان. اثبات ید بر مال غیر بدون مجوز هم در حکم غصب است. هر چند صرف اثبات ید بر مال غیر به حکم قسمت اخیر ماده ۳۰۸ قانون مدنی در حکم غصب است ولی هر غصبی از مصادیق تصرف عدوانی نیست.
ممانعت از حق در ملک ورثه ای
قانون آیین دادرسی مدنی مصوب ۱۳۱۸ و اصلاحات بعدی ان در ماده ۳۲۳ و قانون آیین دادرسی مدنی مصوب ۱۳۷۹ در ماده ۱۵۸ دعوی تصرف عدوانی را این گونه تعریف می‌نماید که ادعای متصرف سابق مبنی بر اینکه دیگری بدون رضایت او مال غیر منقول را از تصرف او خارج کرده و ادعای تصرف خود را نسبت به آن مال درخواست می‌نماید.
بنابراین تصرف غیر قانونی به ید غیر قانونی اطلاق می‌شود و عبارت است از خارج شدن مال از ید مالک یا قائم مقام قانونی او بدون رضایت وی و یا بدون مجوز قانونی که به نحو قهر و غلبه و عدوان ارتکاب می‌یابد.
جرم مزاحمت ملکی و ممانعت از حق
ایجاد مزاحمت ملکی از نگاه قانون چیست؟
تعریف مزاحمت ملکی در ماده ۳۲۵ قانون آیین دادرسی مدنی سابق و ماده ۱۶۰ فعلی اینگونه تعریف شده است که دعوای مزاحمت ملکی عبارت است از دعوایی که به موجب آن متصرف مال غیر منقول درخواست جلوگیری از مزاحمت کسی را می‌نماید که نسبت به متصرفات او مزاحم است، بدون اینکه مال را از تصرف متصرف خارج کرده باشد مثل اینکه کسی درب منزل همسایه را ببندد و جلوی درب او بایستد و نگذارد صاحب منزل وارد منزل خود شود.
ممانعت از حق به چه معناست؟
در ماده ۳۲۴ قانون آیین دادرسی مدنی سابق و ماده ۱۵۹ فعلی آمده است که دعوای ممانعت از حق عبارت است از دعوای کسی که رفع ممانعت از حق ارتفاق یا انتفاع خود را در ملک دیگری بخواهد.
حق انتفاع چیست؟
حق انتفاع، عبارت است از حقی که به موجب آن شخص می‌تواند از مالی که عین آن ملک دیگری است یا مالک خاصی ندارد استفاده کند و حق ارتفاق عبارت است از حقی برای شخص در ملک دیگری.
اصولا دعوای ممانعت از حق در ماده ۹۷ قانون مدنی پیش‌بینی شده است هرگاه کسی از قدیم در خانه یا ملک دیگری مجرای آب به ملک خود یا حق عبور داشته، صاحب خانه یا ملک نمی‌تواند مانع آب بردن یا عبور او از ملک خود شود و همچنین است سایر حقوق از قبیل حق داشتن درب، ناودان، حق شرب و… .
ب) رکن مادی جرائم تصرف عدوانی، مزاحمت و ممانعت از حق
در قانون جدید تعزیرات مقرر شده است که هر کس به وسیله صحنه‌سازی از قبیل پی‌کنی، دیوارکشی، تغییر حد فاصل، امحای مرز، کرت‌بندی، نهرکشی، حفر چاه، غرس اشجار و زراعت و امثال ان به تهیه آثار تصرف در اراضی مزروعی اعم از کشت‌شده یا در آیش زراعی، جنگل‌ها و مراتع ملی‌شده، کوهستان‌ها، باغ‌ها، قلمستان‌ها، منابع آب، چشمه‌سارها،
انهار طبیعی و پارک‌‌های ملی،تاسیسات کشاورزی، دامداری و دامپروری، کشت و صنعت، اراضی موات و بایر و سایر اراضی و املاک متعلق به دولت یا شرکت‌های وابسته به دولت یا شهرداری‌ها یا اوقاف و همچنین اراضی، املاک، موقوفات و محبوسات و اثلاث باقیه که برای مصارف عام‌المنفعه اختصاص یافته یا اشخاص حقیقی یا حقوقی به منظور تصرف
یا ذی‌حق معرفی کردن خود یا دیگری، مبادرت کند یا بدون اجازه سازمان حفاظت محیط زیست یا مراجع ذی‌صلاح دیگر مبادرت به عملیاتی کند که موجب تخریب محیط زیست و منابع طبیعی شود یا اقدام به هرگونه تجاوز و تصرف عدوانی یا ایجاد مزاحمت یا ممانعت از حق در موارد مذکور کند، به مجازات یک ماه تا یک سال حبس محکوم می‌شود.
بر اساس مطالب فوق، زمانی جرم تصرف عدوانی، ایجاد مزاحمت و ممانعت از حق محقق می‌شود که عناصر زیر تحقق یابند:
مورد یک) فعل مرتکب
جرائم تصرف عدوانی، مزاحمت و ممانعت از حق به صورت فعل مثبت خارجی به وقوع می پیوندند و ترک فعل نمی‌تواند عنصر مادی این جرائم را تشکیل دهد. فعل مرتکب در قانون تعزیرات به صورت تصرف، تخریب محیط زیست، ذی حق معرفی کردن خود یا دیگری و… نمایان می‌شود.
مورد دو) موضوع جرم
همان طور که در قانون تعزیرات به مصادیق مال غیر منقول اشاره شده است، موضوع جرم تصرف عدوانی، مزاحمت و ممانعت از حق باید مال غیر منقول باشد و بنا بر نظریه مشورتی قوه قضاییه شماره ۴۴۹۸/۷ اموال منقول از شمول ماده ۶۹۰ خارج می‌باشند.
نکته مهم و قابل ذکر این است که تصرف عدوانی، ایجاد مزاحمت و ممانعت از حق در اموال منقول نیز مصداق دارد اما فاقد جنبه جزایی است و مدعی می‌تواند با استناد به قانون جلوگیری از تصرف عدوانی مصوب ۱۳۵۲ که در مورد اموال منقول به قوت خود باقی است، تقاضای رفع ممانعت از حق را از مرجع قضایی نماید.
مورد سه) مال متعلق به غیر
یکی از خصوصیات مهم جرائم علیه اموال و مالکیت این است که موضوع جرم مال متعلق به دیگری باشد و اگر کسی مال خود را موضوع این اعمال قرار دهد جرم واقع نمی‌شود و مطابق قانون مجازات اسلامی مالی که مورد تصرف یا تجاوز قرار می گیرد باید دارای مالک مشخص باشد چرا که تصرف عدوانی برابر ماده ۱۰۴ قانون مجازات اسلامی حقوق‌الناس به شمار آمده و جز با شکایت شاکی خصوصی تعقیب مجرم صورت نمی‌گیرد.
مورد چهار) نتیجه مجرمانه
جرائم مندرج در ماده ۶۹۰ قانون تعزیرات از جرائم مقید است و تحقق جرم منوط به تصرف یا ذی‌حق معرفی کردن خود یا دیگری و یا تخریب محیط زیست و منابع طبیعی و یا اقدام به هرگونه تجاوز یا تصرف عدوانی یا ایجاد مزاحمت یا ممانعت از حق است. لذا اگر اعمالی صورت گیرد که منجر به حصول چنین نتایجی نشود از مصادیق جرم ماده ۶۹۰ نخواهد بود.
پ) رکن معنوی جرم تصرف عدوانی، مزاحمت ملکی و ممانعت از حق
مرتکب باید عالم به ماهیت غیر قانونی بودن عمل ارتکابی باشد.
نه تنها مرتکب باید خواست و اراده ارتکاب عمل مجرمانه را داشته باشد بلکه نتیجه حاصله از جرم می‌بایست مقصود مرتکب باشد.
علاوه بر احراز سوء نیت عام، مرتکب باید با اقدام به عملیات اجرایی قصد اضرار به مالک ملک را نیز داشته باشد
جهت عدم طرح بی مورد شکایت کیفری که در صورت عدم توان بر اثبات آن ممکن است با مجازات افترا، روبرو شویم.
در بدو امر درخواست مشاوره از مشاور حقوقی و یا کارشناس رسمی دادگستری، جهت تعیین موضوع ضروری به نظر می‌رسد.
چه بسا ملکی که مدعی مالکیت ان هستیم در اثر نقشه برداری اشتباه در زمان تعیین محدوده و صدور سند، متعلق به دیگری باشد. تامین دلیل با جلب نظر کارشناس جهت تعیین نوع دعوا، کیفری یا حقوقی، ذی‌حق بودن یا نبودن، کاملا در برخی از پرونده‌ها ضروری است.
تعقیب کیفری جرم تصرف عدوانی، مزاحمت و ممانعت از حق نیاز به اثبات عناصر تشکیل دهنده ی جرم می باشد، لذا استفاده از وکلای متخصص در امور کیفری، به خصوص وکلای متخصص برای اقامه شکایت تصرف عدوانی، رفع مزاحمت و ممانعت از حق علیه متصرف و مزاحم، ضرورتی اجتناب ناپذیر است.
ودرانتها هرگونه سوال یا مشاوره ای در خصوص بحث ممانعت ازحق دارید میتوانید با وکلای ما در موسسه حقوقی محمدرضا مه دادگر تماس حاصل نمایید.
www.instagram.com/mehdadgar