مهر و موم ترکه در ارث
چگونگی مهر و موم ترکه در قوانین امور حسبی ایران
بقلم محمدرضا مه
وکیل پایه یک دادگستری
اول باید دانست مهر وموم ترکه چیست؟
مهر و موم ترکه حاصل یکی از موارد زیر است:
1) لاک یا موم که گداخته و در مدخل خانه و امثال آن یا صندوق یا پاکت و مانند آن قرار داده می شود.
2) نهادن علامت مهر رسمی بر روی لاک یا موم گداخته.
پس از آنکه یک نفر فوت می نماید، اولین اقدامی که برای جلوگیری از حیف و میل احتمالی و افراط و تفریط، در مورد ترکه متوفی متصور است،
مهر و موم ترکه می باشد.
مهر و موم ترکه گاهی با درخواست اشخاص، صورت می پذیرد (ماده 167 قانون امور حسبی) و گاهی بدون درخواست (ماده 168 قانون امور حسبی)
اشخاصی که می توانند درخواست مهر و موم ترکه را بنمایند؟{موسسه حقوقی محمدرضا مه دادگر}
1) هر یک از ورثه یا نماینده قانونی آنها
2) موصی له در صورتی که وصیت به جزء مشاع شده باشد.
3) طلبکاران متوفی که طلب آنها مستند به سند رسمی یا حکم قطعی باشد به مقدار طلب ،
در صورتی که در مقابل طلب، رهن نبوده و ترتیب دیگری هم برای تامین طلب نشده باشد مثلا از طریق صدور قرار تامین خواسته اقدام به توقیف مال نشده باشد.
مطابق مقررات قانون امور حسبی تقاضا در امور حسبی بوسیله تقدیم دادخواست بعمل می آید
اما در عمل مشاهده می شود که تعدادی از دادگاهها درخواست را فقط در قالب فرم دادخواست مورد پذیرش قرار می دهند
واینکار بایستی از طریق مراجعه خواهان به دفاتر الکترونیک قضایی صورت بگیرد
در صورتی که ترکه از جمله اموال عمومی باشد و شخص یا اشخاصی که اموال در نزد آنها امانت است
بعد از اینکه مراتب را به رئیس حوزه قضائی اعلام نمودند رئیس حوزه قضایی مراتب را جهت صدور قرار مهر و موم ترکه به دادگاه عمومی صلاحیت دار اعلام می نمایند.
مطابق ماده 175 قانون امور حسبی، وقت مهر و موم را دادگاه به اشخاصی که ذینفع بداند اطلاع می دهد
ولی نباید این امر موجب تاخیر مهر و موم شود
مثل اینکه اشخاص ذینفع در خارج از کشور اقامت داشته باشند یا اینکه محل اقامت آنها مشخص نباشد و یا اینکه ترکه اموال منقولی باشد که احتمال سرقت و دستبرد آنها می رود.
اگر اطلاع و احضار اشخاص ذینفع موجبات تضییع و تفریط ترکه را به دنبال داشته باشد، دادگاه بایستی راسا بدون حضور اشخاص ذینفع مبادرت به مهر و موم نماید.
چرا که علت و فلسفه اصلی مهر و موم، جلوگیری از حیف و میل اموال می باشد.
هر چند که مهر و موم ترکه برای حفاظت حق اشخاص ذینفع می باشد و طبیعت آن احتیاجی به اطلاع تمامی اشخاص ذینفع ندارد
و به همین علت قانونگذار در مواد 172 و 173 قانون امور حسبی مقرر داشته که چنانچه ورثه احتیاج به تعیین قیم و یا نصب امین داشته باشند،
نصب امین و تعیین قیم را پس از مهر و موم لازم می داند، بنابراین چنانچه دادگاه تشخیص داد که مهر و موم فوریت دارد
باید بلافاصله جلسه دادگاه در وقت فوق العاده تشکیل داده و سپس مباردت به صدور قرار مهر و موم نماید.
جهت اجرای درخواست مهر و موم ترکه دادرس مجری قرار مهر و موم به محل رفته و اقدامات خود را که شامل عملیات مهر و موم و تنظیم صورت مجلس می باشد انجام میدهد.
1. عملیات مهر و موم ترکه {mehdadgar}
در صورتی که متوفی فاقد مال قابل مهر و موم باشد، دادرس صورت مجلس تنظیم نموده و این مطلب را در آن قید می کند.
در غیراینصورت اموال در محل محفوظی مانند صندوق، اتاق، زیر زمین و امثال آن نهاده، درب آن قفل گردیده و از طرف دادگاه مهر می گردد.
بنابراین چنانچه اموال مزبور خارج از محل محفوظ باشد، در محل گذارده می شود و چنانچه در محل محفوظ باشد درب آن مهر و موم می شود
و به دستور ماده 178 قانون امور حسبی کلیه قفل هایی که روی آن مهر و موم شده در دادگاه بایگانی و این امر در صورت مجلس ذکر می شود.
نسبت به اموالی که مهر و موم آن ممکن نیست صورت اجمالی از آن برداشته و در صورت لزوم نگهبانی برای آن می گمارند مانند اموالی که در باغ یا حیاط است
مثل تراکتور و .. و در صورتی که حفاظت آنها محتاج به نگهبان است مانند آنکه لوازم کوچک و اجزا قابل تفکیک آنها را مورد دستبرد قرار می دهند، نگهبانی را برای حفاظت می گمارند.
آن مقدار از اثاثی که برای زندگانی همسر و اولاد متوفی ضرورت دارد و همچنین اشیایی که قابل مهر و موم نیست، مهر و موم نمی شود و اشیا مزبور در صورت مجلس توصیف می گردد.
اقدام به مهر و موم ترکه حسب صریح ماده 174 قانون امور حسبی باید بوسیله رئیس یا دادرس دادگاه انجام شود
همانطور که بر طبق ماده 200 قانون یاد شده برداشتن مهر و موم نیز برعهده رئیس یا دادرس دادگاه است
و ماده 23 لایحه قانونی تشکیل دادگاههای عمومی فقط در مورد معاینه محل و تحقیق محلی این اختیار را به دادگاه داده که به مدیر دفتر محول نماید
و تسری آن به ماده 174 قانون امور حسبی صحیح نیست
4. تکلیف دادگاه در خصوص درخواست مهر و موم به دادگاه صالح در صورتی که قرار رفع مهر و موم توسط دادگاه غیرصالح صادر شده باشد{نکته مهم}
mehdadgar
اگر ماترک متوفی در یک شهر باشد که به دادگاه آن شهر درخواست مهر و موم ترکه داده اند ولی بعدا معلوم شد که آخرین اقامتگاه متوفی در شهر دیگری بوده است
در حالیکه مهر و موم بر مبنای محل وقوع مال غیرمنقول صادر گردیده است در اینجا تکلیف دادگاه در خصوص رفع مهر و موم چیست؟
در این مورد استثنائا دادگاه آخرین اقامتگاه متوفی صلاحیت رسیدگی به دادخواست رفع مهر و موم ترکه را دارد
که این دادگاه انجام رفع مهر و موم را به دادگاه مهر و موم کننده باید بصورت نیابت قضایی درخواست نماید.
مثلا دادگاه شیراز ترکه را مهر و موم کرده بعدا کشف شده دادگاه تبریز آخرین اقامتگاه متوفی بوده
دادگاه تبریز پس از اینکه از او درخواست رفع مهر و موم ترکه شد به دادگاه شیراز نیابت قضایی می دهد که رفع مهر و موم ترکه انجام دهد
در نهایت با توجه به پیچیدگیهای امور حسبی در قوانین ایران حتما لازم است که با وکیل متخصص مشورت شده و انجام این امور به ایشان محول شود
موسسه حقوقی محمدرضا مه دادگر با همکاری وکلای متخصص در این زمینه میتواند تا حصول نتیجه در کنار شما باشد