شرایط اساسی صحت معاملات و انواع عقود 2
به قلم محمدرضا مه وکیل پایه یک دادگستری
معامله و عقد و قرارداد هر سه به یک معنا بکار می رود و تعهد نتیجه عقد است.
قرارداد گاهی اثر خود را به صورت آنی و قهری و به صرف انعقاد بر جا گذاشته و گاهی تعهدی ایجاد میکند که متعاقب عقد طرفین باید به آن عمل نمایند.
عقد و قرارداد میتواند یک یا چند طرف داشته باشد و نیز میتواند اثرات متفاوتی برجا گذارد.
صرف نظر از نوع عقد و اثری که ایجاد میکند به طور کلی تمامی عقود برای صحت و درستی باید شرایطی را داشته باشند.
شرایط صحت قرارداد وانواع آن:
عقد عبارت است از اینکه یک یا چند نفر در مقابل یک یا چند نفر دیگر تعهد بر امری نمایند و مورد قبول آنها باشد.
در صورت منعقد شدن عقد که پیمانی الزام آور است آثاری از آن ناشی می شود.
که مهمترین آن ایجاد تعهد است.
همچنین یک عقد ممکن است آثار دیگری نیز به وجود آورد ازجمله:
تملیک یک مال یا ایجاد زوجیت.http://www.law.com
اما برای اینکه عقد منعقد شده بین طرفین آثار ذکر شده در بالا را ایجاد کند،
باید شرایطی داشته باشد که قانون گذار از آنها به عنوان شرایط اساسی صحت معاملات یاد کرده است.
شرایط اساسی صحت معاملات به قرار زیر است:
1_قصد طرفین و رضای آنها.
2_اهلیت طرفین.
3_موضوع معین که مورد معامله باشد.
4_مشروعیت جهت معامله.
قصد طرفین:
عقد محقق می شود به قصد انشاء به شرط مقرون بودن چیزی که دلالت بر قصد کند.
قصد انشاء،اراده باطنی و اظهار نشده ای است که سازنده عقد است.
ابراز قصد انشاء،اراده ظاهری است که از ظواهر امر مثل متن قرارداد استنباط می شود و شرط تحقق عقد است.
رضای طرفین:
هرچند که قانون گذار در ماده 190قانون مدنی رضا و رضایت داشتن و راضی بودن را شرط صحت دانسته ولی درست این است که رضا را شرط نفوذ بدانیم.
چرا که در صورت عدم رضای عقد،
عقد از روی اکراه یا عقد فضولی عقد صحیح و غیرنافذ است پس رضا شرط نفوذ عقد است و نه صحت آن.
اهلیت طرفین:
تعاملین باید برای معامله اهلیت داشته باشند.
برای اینکه متعاملین اهل محسوب شوند باید بالغ و عاقل و رشید باشند.
بلوغ: سن بلوغ در دختر9سال و در پسران 15سال تمام قمری است.
رشد: قانون مدنی در خصوص سن رشد ساکت است.
ولی رویه قضایی و اداری اثبات رشد را برای افراد 18سال تمام لازم نمی داند و آن را برای افراد بالغ کمتر از 18سال اختصاص داده است.
لذا اصولا سن لازم برای انعقاد معامله18سال شمسی است.
عقل:معاملات شخص مجنون دائمی باطل است.
بنابراین شخص باید عاقل باشد و مجنون نباشد.
اما در مورد مجنون ادواری که در آن شخص گاهی در حال افاقه و سلامتی به سر می برد و گاهی در حال جنون به شرح زیر اقدام می شود:
در صورت صدور حکم جنون از سوی دادگاه،
این حکم اماره ای بر بطلان همه معاملات مجنون خواهد بود و فردی که افاقه و سلامتی مجنون در حالت انعقادعقد را ادعا می کند باید اقامه دلیل کند.
زیرا با وجود حکم دادگاه اصل بر جنون شخص در حال معامله است.
موضوع معین که مورد معامله باشد:
منظور از موضوع معین،
متعلق موضوع تعهد است که باید منتقل شود یا آن کاری است که انجام یا ترک آن خواسته شده است.
ویژگی های مورد معامله که متعلق موضوع تعهد قرار می گیرد:
مالیت داشتن:
مورد معامله باید مالیت داشته باشد و متضمن منفعت عقلایی مشروع باشد.
مورد معامله در صورتی دارای منفعت عقلایی است که نیازی اعم از مادی یا معنوی را برآورده کند و سود آن بیش از زیان آن باشد.
مشروع بودن:
مورد معامله باید متضمن منفعت عقلایی مشروع باشد یعنی غیرقانونی نباشد.
معلوم و معین بودن:
معلوم بودن به این معنا که مقدار و جنس و وصف مورد معامله مشخص باشد.
معین بودن به این معنا که تعیین مصداق در خارج است.
متعهد بودن:
معامله به مال غیر جایز نیست مگر اینکه شخصی که معامله می کند،
عنوان ولایت یا وصایت یا وکالت داشته باشد به عبارتی دارای سمت باشد.
قابل نقل و انتقال باشد:
به این معنا که بایع باید قدرت تسلیم مبیع به طرف مقابل را داشته باشد.
اگر بایع قدرت تسلیم آن را نداشته باشد ولی خریدار بتواند آن را تسلیم کند باز هم عقد صحیح می باشد.
موجود بودن مورد معامله:
اگر در بیع عین معین معلوم شود که مبیع وجود نداشته بیع باطل است.
مشروعیت جهت معامله:
جهت معامله انگیزه اصلی و بدون واسطه هر یک از طرفین در انعقاد عقد است.
مانند خرید خانه برای سکنی یا ساختمان سازی.
این جهت معامله لازم نیست در معامله تصریح شود ولی اگر تصریح شده باشد باید مشروع باشد.
در این صورت معامله باطل است.https://www.mehdadgar.ir
انواع عقد و قرارداد:
بعد از شرایط اساسی صحت معامله،
ضروری است عقود را با توجه به ویژگی های آن ها در دسته های مختلفی به شرح زیر تقسیم کرد:
لازم به ذکر است عقود در یک تقسیم بندی کلی به دو دسته:
عقود با نام یا عقود معین.
عقود بی نام یا قراردادهای آزاد.
به این معنی که مطابق ماده 10قانون مدنی:
هر قرار یا قرارداد یا توافقی که افراد با هم مینمایند به شرط اینکه با نظم عمومی و قانون مخالفت نداشته باشد صحیح است.
و لازم نیست که قرارداد یا عقد حتما نامی داشته باشد.
قانون گذار به تبعیت از فقها بعضی از عقود را نام گذاری کرده و برای آنها شرایطی در نظر گرفته مثل عقد بیع یا اجاره یا وکالت یا صلح یا هبه و غیره.
در صورتیکه قراردادی جز عقود مذکور در مواد 338 به بعد قانون مدنی نباشد به شرط اینکه مطابق ماده10همان قانون تنظیم شده باشد صحیح و لازم الاجرا است.
انواع عقد به لحاظ دوام و نحوه انحلال:
عقد لازم:
عقد لازم آن است که هیچ یک از طرفین معامله حق فسخ آن را نداشته باشد مگر در موارد معین.
بنابراین عقد لازم را می توان به دو صورت زیر منحل ساخت:
1_موارد معین در قانون به موجب یکی از خیارات:
خیار مجلس،خیار حیوان،خیار شرط،خیار تاخیر ثمن،خیار رویت و تخلف وصف،
خیار غبن،خیار عیب،خیار تدلیس،خیار تبعض صفقه،خیار تخلف شرط.
2_اقاله یا تفاسخ:به این گونه که همان اراده های موجود که عقد را به وجود آورده اند،
عقد را با توافق یکدیگر منحل می کنند.
عقد جایز:
عقد جایز آن است که هر یک از طرفین بتوانند هر وقتی بخواهد آن را فسخ کند.
اصل در عقود لازم بودن آنهاست و عقود جایز نیاز به تصریح قانون گذار دارند.
این عقود عبارت اند از:
حبس مطلق،مضاربه،جعاله،ودیعه،عاریه،وکالت،هبه،وصیت تملیکی.
البته لازم به ذکر است به طرق زیر می توان عقد جایز را غیرقابل فسخ نمود:
1_انعقاد عقد در قالب عقد صلح.
2_درج شرط عدم قابلیت فسخ یا گنجاندن خود عقد جایز ضمن عقد لازم.
3_درج شرط عدم قابلیت فسخ ضمن خود عقد جایز.
عقد خیاری:
عقد خیاری آن است که برای طرفین یا یکی از آنها یا برای ثالثی اختیار فسخ باشد.
عقد خیاری عقد لازمی است که در آن شرط خیار شده باشد.
چنانچه در خصوص موضوع شرایط اساسی صحت معاملات و انواع عقود سوالی یا پرونده ای داشته اید می توانید با وکلای موسسه حقوقی محمدرضا مه دادگر در ساعات اداری تماس حاصل فرمایید.