عقد معوض و عقد غیر معوض 2
به قلم محمدرضا مه وکیل پایه یک دادگستری
عقد معوض به چه معنا است؟
عقد معوض و غیر معوض در علم حقوق کاربرد بسیاری دارد.
به طور کلی قراردادها به شکلی تعریف شده اند که هر یک از طرفین،
در ازای مالی که پرداخت می کنند،
و یا تعهدی که جهت انجام کاری عهده دار می شوند،
مال یا تعهدی متقابل را از طرف دیگری بدست می آورند.
این نوع از قراردادها در دسته بندی عقد معوض قرار گرفته اند.
بر اساس این تعاریف،http://www.law.com
ممکن است این طور برداشت شود که بیشتر قراردادها،
معوض محسوب می شوند.
اما در تقسیم بندی دیگر نوع دیگری از عقود تعریف شده اند که،
در مقابل عقد معوض قرار گرفته اند،
و با عنوان عقود مجانی شناخته می شوند.
عقد چیست؟
عقد برگرفته از واژه عهد می باشد،
و به معنای عهد و پیمان بستن میان دو یا چند نفر است.
این واژه در اصطلاح حقوقی به تعهد یک یا چندین نفر در مقابل فرد یا افرادی دیگر اشاره دارد.
یکی از تقسیم بندی های متداول عقود،
تقسیم بندی آن ها به عقد معوض و عقد مجانی است.
در برخی از عقود طرفین قرارداد،
در مقابل تعهدی که به یکدیگر می دهند،
ملزم به پرداخت عوض می شوند.
که با عنوان عقد معوض شناخته می شود.
همچون عقد بیع.
اما در نوع دیگری از عقود فقط یکی از طرفین عقد ملزم به پرداخت عوض شده،
و شخص دیگر هیچ گونه تعهدی نسبت به آن ندارد،
که به آنها عقود مجانی گفته می شود مثل عقد هبه.
عقد معوض:
مسئله ای که ممکن است در تشخیص عقود معوض و غیر معوض ایجاد شود،
روش تنظیم قرارداد و اهمیت این موضوع است.
همان طور که از این واژه مشخص است،
قرارداد با تعهدی بین دو شخص و یا رد و بدل شدن مالی در بین آن شکل می گیرد.
هنگامی که هر دو طرف قرارداد نسبت به پرداخت مال و یا انجام کاری ملزم شوند،
آن عقد معوض محسوب می‌شود.
برای مثال قراردادی که میان فروشنده خانه و خریدار انجام می گیرد،
یک عقد معوض است.
چرا که خریدار در ازای مبلغی که می پردازد،
خانه ای دریافت می‌کند.
عقود معوض چه ویژگی هایی دارد؟
هر عقد معوضی می بایست برای تحقق دارای ویژگی هایی باشد،
که در لیست زیر آورده شده است:
1_تقابل و برابر بودن ارزش عوض و معوض:
به این معنا که موارد معامله می بایست،
از جهت ارزش و اعتبار با یکدیگر برابر باشند.
در صورت رعایت نشدن این شرط،
امکان تدلیس به وجود می آید،
و یا این که یکی از طرفین قصد داشته باشد،
با استفاده از خیار غبن معامله را فسخ نماید.
2_هر یک از طرفین قرارداد حق حبس دارند:
در تعریف این ویژگی می توان گفت،
طرفین در عقد معوض مجاز هستند،
انجام معامله را منوط به انجام تعهدات شخص مقابل نمایند،
و تا هنگامی که آن شخص تعهدات خود را انجام ندهد،
به تعهدات خود عمل ننمایند.
3_عوضین می بایست معلوم و مشخص باشند:
در عقد معوض موارد معامله می بایست به شکل کاملا واضح،
مشخص شوند.
عقد غیر معوض:
عقد غیر معوض یا همان عقد مجانی نیز،
یکی دیگر از انواع رایج عقود است.
در این نوع عقد فقط یک نفر از طرفین قرارداد مسئول پرداخت حق می باشد.
و شخص دیگر می بایست به صورت رایگان تعهد خود را پرداخت نماید.
یکی از مثال های بارز این نوع قرارداد،
عقد هبه است.
به طوری که شخصی رایگان مالی را به صورت هدیه و یا بدون عوض می پردازد.
در نظر داشته باشید دریافت کننده،
هیچ گونه تعهدی در قبال این مال نخواهد داشت،
و حتی می‌تواند آن را قبول نکند.
عقد غیر معوض دارای چه شرایطی است؟
همان طور که ذکر شد،
قراردادی که در آن انتقال مال یا قبول تعهد تنها از جانب یک طرف معامله،
و به نفع دیگری صورت می گیرد،
عقد مجانی نامیده می شود.
همچون صلح بلا عوض و یا هبه.
این عقد دارای شرایط و ویژگی هایی است که در لیست زیر آورده شده است:
1_در عقد مجانی لزومی ندارد که طرفین قرارداد با یکدیگر چیزی را معامله نمایند.
بلکه تنها یکی از این دو نفر چیزی را به دیگری منتقل خواهد کرد.
2_در عقد غیر معوض امکان شرط عوض وجود دارد.
واضح است این شرط ماهیت مجانی بودن آن را تغییر نخواهد داد.
برای مثال زمانی که شخصی به دیگری بگوید من ماشین خود را به شما هبه می کنم،
به شرطی که شما نیز خانه خود را به من هبه کنید.
در این شرایط عقد هبه و ماهیت آن غیر معوض محسوب می شود.
بنابراین حق حبس به وجود نمی آید.
علاوه بر این برابری ارزش خانه و ماشین نیز ضروری نیست.
عقد معوض و عقد غیر معوض:
اکنون که با معرفی ویژگی ها و شرایط تحقق عقد معوض و غیر معوض آشنا شدیم.
1_شخصیت مورد معامله:https://www.mehdadgar.ir
در عقد غیر معوض یا مجانی شخصیت مورد معامله از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است.
به همین خاطر چنانچه اشتباهی در شخصیت ایجاد شود،
قرارداد از حالت عادی خارج می شود.
دلیل این مسئله آن است که،
به طور معمول افراد مطابق با شخصیت طرف مقابل،
به او مالی را می بخشند و مسئله اصلی در درستی این عقد،
شخصیت طرف است.
این در حالی است که در عقد معوض،
عدم تشخیص درست در شخصیت طرفین معامله مشکلی در صحت معامله ایجاد نمی کند.
2_تجارتی بودن:
عقود غیر معوض تجارتی به حساب نمی آیند.
واضح است که تجارت مستلزم تبادل مال است.
اما امکان دارد عقود معوض دارای عنوان تجارتی باشند.
چنانچه در خصوص موضوع عقد معوض و عقد غیر معوض سؤالی یا پرونده ای داشته اید می توانید با وکلای مؤسسه حقوقی محمدرضا مه دادگر در ساعات اداری تماس حاصل فرمایید.