سبب های معافیت از مجازات
تعیین نوع تضمین و میزان آن اعم از مجازات یا اقدام تامینی با دادگاه رسیدگی کننده است. ولی تصمیم دادگاه ممکن نیست خارج از حدودی که قانون گذار تعیین کرده است باشد .
اصل قانونی بودن مجازات که ازاصول قانون اساسی است قانون گذار را موظف دانسته است هر بار عملی را به صفت مجرمانه متصف میکند میزان جزای عمل را نیز تعیین کند.بنابراین ، قانون دایره اختیار قاضی را در انتخاب نوع اقدام کیفری ترسیم نموده و چنین می نماید که تصمیم دادگاه مطابق با نیات قانون گذار و ترجمان اراده اوست.
در اجرای اصل فردی کردن مجازات سه شرط دست کم باید جمع باشد تا نتیجه ایی که از سیاست اصلاح بزهکاران انتظار می رود عاید گردد.
نخست :شناخت دقیق وضع روانی و اجتماعی بزهکار
دوم :گستردی طیف اقدامات کیفری تا انتخاب مناسب را میسر سازد
سوم : برخورداری قاضی از اختیارات کافی
گاه ، ملاحضات دیگر از جمله مصالح اجتماعی ، قاضی را بر آن می دارد که از اصل فردی بودن مجازات عدول کند در این حال، اختیار قاضی در تعیین نوع و میزان مجازات محدود است.
سبب های معافیت از مجازات : سبب های معافیت از مجازات متعددند ، لیکن مبنای واحدی نداردند.
این سبب ها به طور حصری در قانون احصا شده اند و هر جا تاثیر بگذراند مانع از اجرای مجازات می گردند.
سبب های مذکر عبارت اند از : عذر های معاف کننده /معافیت قضایی/مصونیت ها و صغر.
1__ عذر های معاف کننده
عذر های معاف کننده تاثیری بر تقصیر و مسئولیت فاعل ندارند ، بلکه بنا بر ملاحضات سیاست جنایی و فایده اجتماعی موجب معافیت بزهکار از مجازات می شود.عذر های معاف کننده به جرایم خاص تعلق می گیرد و به هیچ وجه عمومیت ندارد.از آن جمله :
__عذر همکاری :همکار کسی است که عضو دسته یا جمعیتی از بزهکاران بوده و خود در ارتکاب جرم یا طرح آن مشارکت یا معاونت داشته است ، ولی به دلیل همکاری با ماموران کشف جرم و دادن اطلاعات درباره هویت و مقاصد سایز بزهکاران ، معاف از مجازات شناخته شده است.
ماده 507 قانون مجازات اسلامی (تعزیرات و مجازاتهای بازدارنده)
هر کس داخل دستجات مفسدین یا اشخاصی که علیه امنیت داخلی یا خارجی کشور اقدام میکنند بوده و ریاست یا مرکزیتی نداشته باشد و قبل از تعقیب، قصد جنایت و اسامی اشخاصی را که در فتنه و فساد دخیل هستند به مامورین دولتی اطلاع دهد و یا پس از شروع به تعقیب با مامورین دولتی همکاری موثری به عمل آورد از مجازات معاف و در صورتی که شخصاً مرتکب جرم دیگری شده باشد فقط به مجازات آن جرم محکوم خواهد شد.
__عذر ندامت : نادم کسی است که از کرده خود پشیمان شده و از ادله جرم باز ایستاده است.برای چنین کوششی قانون گذار وعده معافیت از مجازات به او داده است. هر یک از مرتکبین جرائم مذکور در اینقانون قبل از اتمام عمل خود نادم گردد و از ادامه آن خودداری کند از تعقیب و مجازات معاف خواهد بود مگر آنکه ضمن اقدامات خلاف قانون خود مرتکب جرائم دیگری شده باشد که در اینصورت فقط بمجازات همان جرائم محکوم میشود.
__عذر اطاعت از مافوق : اطاعت از مافوق یا آمر قانونی اگر بنا بر تکلیف باشد مامور رای گاه از آثار مجرمانه عمل معاف می دارد.مواردی چند از این گونه معافیتها در قانون مجازات اسلامی پیش بینی شده است.
__عذر توبه : تائب به کسی گویند که از گناه بازگردد و آنچه مرتکب شده اظهار توبه و پشیمانی کند.توبه از بنیادهای حقوق جزای اسلامی است.
__عذر تحریک : تحریک به معنای برانگیختن انسان به ارتکاب جرم است که گاه عذر محسوب و مانع اجرای مجازات می شود.
