دعوای الزام به ثبت چک صیادی
دعوای الزام به ثبت چک صیادی چه مراحلی دارد؟
در قانون جدید صدور چک، مقررات جدیدی درباره چک‌ها اعمال می‌شود.
بر اساس این قانون، چک‌های صیادی جایگزین چک‌های قدیمی شده‌اند و ثبت، انتقال و وصول آنها از طریق سامانه‌ای به نام سامانه صیاد انجام می‌شود.
در این مقاله، درباره الزام به ثبت چک صیادی و روش قانونی برای این کار توضیح می‌دهیم.
دعوای الزام به ثبت چک صیادی
قانون الزام به ثبت چک صیادی
مطابق با تبصره ۱ ماده ۲۱ مکرر قانون جدید صدور چک (اصلاحی سال ۱۴۰۰):
در مورد برگه چک‌هایی که از دسته چک‌های ارائه شده پس از پایان اسفندماه سال ۱۳۹۹ صادر می‌شوند،
تسویه چک صرفاً در سامانه چکاوک طبق مبلغ و تاریخ مندرج در سامانه و در وجه دارنده نهائی چک بر اساس استعلام از سامانه صیاد انجام خواهد شد
و در صورتی که مالکیت آنها در سامانه صیاد ثبت نشده باشد، مشمول این قانون نبوده و بانک‌ها مکلفند از پرداخت وجه آنها خودداری نمایند.
در این موارد صدور و پشتنویسی چک در وجه حامل ممنوع است و ثبت انتقال چک در سامانه صیاد جایگزین پشتنویسی چک خواهد بود.
چک‌های صادرشده از دسته چک‌هایی که تاریخ ارائه آن دسته چک‌ها قبل از زمان مذکور در این تبصره باشد، تابع قانون زمان ارائه دسته چک است
و بانک‌ها بدون نیاز به ثبت آن چک‌ها در سامانه صیاد نسبت به پرداخت وجه چک اقدام می‌کنند. در کلیه برگه‌های دسته چک‌های ارائه شده
پس از تاریخ فوق‌الذکر باید عبارت (صدور و پشت نویسی چک بدون درج در سامانه صیاد فاقد اعتبار است) درج شود.
از این ماده قانونی می‌توان چهار نکته مهم را استنباط کرد که عبارت‌اند از:
-
مالکیت چک‌هایی که بعد از پایان اسفندماه سال ۱۳۹۹ صادر می‌شوند، باید در سامانه صیاد به ثبت برسد.
-
بانک‌ها موظف شده‌اند تا از پرداخت وجه چک‌های صیادی ثبت نشده در سامانه صیاد خودداری کنند. بنابراین، اگر این چک‌ها در سامانه ثبت نشده باشند، قابل وصول یا حتی برگشت زدن و دریافت گواهی عدم پرداخت یا چک برگشتی نخواهند بود.
-
صدور چک‌های صیادی در وجه حامل و پشتنویسی آنها ممنوع است.
-
انتقال چک‌های صیادی فقط از طریق سامانه صیاد و با ثبت انتقال در این سامانه انجام می‌شود.
نحوه مطالبه چک ثبت نشده
آیا امکان الزام به ثبت چک صیادی وجود دارد؟
نکته مهمی که درباره الزام به ثبت چک صیادی وجود دارد این است که آیا دعوای الزام به ثبت چک قابل استماع است؟
آیا می‌توان دادخواستی با عنوان دادخواست الزام به ثبت چک در سامانه صیاد تنظیم کرد و به دادگاه ارائه داد؟
به طور کلی، برای پاسخ به این سؤال دو نظریه اصلی وجود دارد. مطابق با نظریه مشورتی شماره ۱۴۷۸/۱۴۰۰/۷ مورخ ۲۵/۳/۱۴۰۱، برخی از کارشناسان معتقدند که:
«دارنده نمی‌تواند دعوای الزام صادرکننده به ثبت چک در سامانه صیاد را اقامه کند.
زیرا اولاً، مستفاد از تبصره اصلاحی ماده ۲۱ مکرر قانون صدور چک، ثبت در سامانه صیاد از شرایط صدور چک است و لذا اگر در زمان صدور چک، در این سامانه ثبت نشده باشد،
چک یادشده از شمول قانون صدور چک خارج است.
ثانیاً، برابر تبصره اصلاحی یادشده، قید عبارت «صدور و پشتنویسی چک بدون درج در سامانه صیاد فاقد اعتبار است» در متن چک الزامی است
و دارنده‌ای که به رغم قید این عبارت در چک و بدون رعایت این ترتیبات چک را پذیرفته است، عملاً خود را از مزایای قانونی محروم کرده است
و لذا دعوای وی دایر بر الزام صادرکننده به ثبت چک در سامانه صیاد مسموع نیست.»
در واقع، این گروه از کارشناسان معتقدند که دارنده چک با مشاهده عبارت مذکور در متن چک و قبول آن، به صورت ضمنی پذیرفته که دادخواستی برای الزام به ثبت چنین چکی تنظیم نکند
و خود را از این حق محروم کرده است. بنابراین، دیگر نمی‌تواند دعوی اقامه کند.
در مقابل، عده دیگری معتقدند که الزام به ثبت چک صیادی از طریق محاکم قضایی امکان‌پذیر است.
به نظر این گروه که می‌توان نمونه آن را در صورتجلسه نشست قضایی برگزار شده در تاریخ ۱۵/۱۰/۱۴۰۰ در استان یزد مشاهده کرد:
«فرد صادرکننده تعهد به ثبت نموده است که خلاف ماده ۱۰ قانون مدنی نیست. اگر بتواند تعهد و نیز عرف تجاری محل را در این خصوص ثابت نماید، طبق قواعد عمومی می‌توان الزام وی را از محکمه صالح درخواست کرد. اصل آزادی اراده‌ها موید همین نظر است.»
در حقیقت، این گروه از حقوقدانان معتقدند که صادرکننده چک با صدور آن به صورت ضمنی لوازم عرفی این کار یعنی ثبت چک در سامانه صیاد را پذیرفته است.
به‌علاوه، چک به عنوان وسیله‌ای برای پرداخت وجه هر معامله باید قابلیت وصول داشته باشد. از آنجایی که بدون ثبت دسته چک در سامانه نمی‌توان وجه آن را دریافت کرد،
در واقع، با عدم ثبت چک در سامانه صیاد، امنیت اقتصادی معاملات و اصل آزادی اراده‌ها زیر سؤال خواهد رفت. بنابراین، این دعوی باید در محاکم حقوقی قابل استماع باشد.
در نتیجه و با توجه به اختلاف نظر موجود در رابطه با الزام به ثبت چک صیادی، پیشنهاد می‌کنیم
که برای مطالبه وجه چک صیادی ثبت نشده در سامانه، ابتدا دادخواست الزام به ثبت چک در سامانه را به دادگاه ارائه دهید.
در صورتی که این دادخواست از نظر قاضی دادگاه غیر قابل استماع اعلام شد،
در مرحله بعدی دادخواستی برای مطالبه وجه این چک به عنوان یک سند عادی حقوقی ثبت و با این عنوان اقامه دعوی کنید.
