مبانی و شرایط آزادی مشروط

آزادی مشروط فرصت و مجالی است که پیش از دوره پایان محکومیت به محکومان در بند داده می شود تا چنانچه در طول مدتی که دادگاه تعیین می کند از خود رفتاری پسندیده نشان دهند و دستور دادگاه را به موقع اجرا گذارند و از آزادی مطلق برخوردار شوند .

سابقه آزادی مشروط در کشور ما راجع به وادار نمودن محبوسین غیر سیاسی به کار مصوب اسفند 1314 بر می گردد.

به موجب این قانون آزاد کردن محکومان به حبس مشروط به رضایت آنان به کار در موسسات فلاحتی یا صنعتی بود.

یعنی نوعی آزادی ،مشروط به اشتغال به کار توام با محافظت.

با تصویب ماده واحده قانون راجع به آزادی مشروط زندانیان مصوب اسفند 1337 آزادی مشروط به مفهوم امروزی نزدیک تر شد.

پیش از این تاریخ در دی 1331 ماده واحدهای با عنوان تعلیق مجازات از مجلس گذشت که مقررات آن از جمیع جهات بر خلاف عنوانی که قانون گذار انتخاب کرده بود با قواعد آزادی مشروط منطبق می بود.

مبانی آزادی مشروط :

قانونگذاران بنا به دلایل متعددی آزادی مشروط زندانیان را پذیرفته و شیوه اجرای آن را محول ساخته اند.

نخست ، سیاست گزاران کیفری آزادی مشروط را یکی از ابزارهای مقابله با تکرار جرم شناخته و امید وارند که تهدید اجرای مجازات در مدت آزادی مشروط تغییر مطلوبی در رفتار محکومان پدید آورد.به این ترتیب ،فرض براین است که سازگاری اجتماعی محکومان به حبس  که عموما پس از پایان دوره محکومیت و از سرگیری زندگی جدید با دشواری جدی رو به رو هستند و احتمال سقوط قوی آنان هست تسهیل گردد.

دوم ، اعطای آزادی مشروط زندانیان را تشویق می کند که در مدت اجرای مجازات مستمرا از خود حسن رفتار نشان دهند.

براین اساس آزادی مشروط وسیله ای برای حفظ و تامین نظم در داخل زندان به شمار می رود.

ضمنا در پناه ارامش و سکون محیط زندانی فرصت می یابد از برنامه های اموزشی و پرورشی زندان بهتر بهره بگیرد.

سوم ، ابراز رحم و شفقت نسبت به کسانی که با رفتاری نیکو آثار تنبه و پشیمانی از خود بروز داده اند کاملا سزا است.علاوه بر آن هدف عدالت کیفری وقتی با اصلاح بزهکاران تامین شد ادامه مجازات آنها بیهوده است.

بعض مصنفان حقوق کیفری محاسنی را برای آزادی مشروط برشمرده اند مانند صرفه جویی در مخارج عمومی و یا پرهیز از عیوب زندان که از نتایج آزادی مشروط محسوب می شود.ولی به یقین غرض و مبنای آزادی مشروط چنین نتایجی نیست.

مبانی تعویق و تعلیق اجرای مجازات در جرایم کیفری

قلمرو  آزادی مشروط

قلمرو آزادی مشروط محدود است به مجازاتهای سالب آزادی اعم از حبس های موقت و موبد.

در ذکر مطلق (مجازات حبس) در ماده 38 قانون مجازات اسلامی بحث تعزیری یا بازدارنده بودن مجارات حبس را منتفی می سازد.مجازات حبس از باب حدود هرچند به ندرت در قوانین موضوعه پیش بینی شده است لیکن حبس از این بابت نیز مشمول احکام آزادی مشروط قرار می گیرد.محکومیت به مجازات حبس شرط استفاده از آزادی مشروط است خواه مجازات مذکور کیفر قانونی جرمی باشد که محکوم علیه به اتهام آن محکومیت یافته خواه جایگزین مجازات دیگری شده باشد که دادگاه به استناد ماده 22 قانون مجازات اسلامی صادر کرده است .

بزهکاران به عادت نیز می توانند به کوجب ماده 5 قانون اقدامات تامینی و تربیتی پس از گذراندن حداقل سه سال در تبعیدگاه از آزادی مشروط بهره مند شوند .بنابراین علاوه بر کیفر حبس ، آزادی مشروط شامل مجازات تبعید در تبعیدگاه نیز می شود.

حقوق جزا به همان میزانی که به جنبه‌های کیفری و مجازات افراد توجه دارد، کرامت انسانی را هم مد نظر خود قرار داده است. بر هیچکسی پوشیده نیست این مجازات‌ها با هدف غایی خود که همان اصلاح و بازگرداندن شخص به آغوش جامعه می‌باشد در نظر گرفته شده و بنابراین منطقی به نظر می‌رسد که از طرق مختلفی می‌توان برای تحقق آن اقدام نمود. یکی از مهم‌ترین و تأثیرگذارترین مواردی که در این راستا تعریف شده است آزادی مشروط و تعلیق مجازات کیفری می‌باشد.آزادی مشروط همانطور که از نام آن پیداست اعطای آزادی همراه با اعمال پاره‌ای شروط می‌باشد. آزادی مشروط در شرایطی صورت می‌پذیرد که فرد به مجازات حبس محکوم گردیده و در حال گذراندن آن باشد. چنانچه در طول دوران حبس، فرد محکوم رفتار پسندیده‌ای از خود نشان دهد به طوری که حسن رفتار و اصلاح او کاملا هویدا باشد می‌توان به استناد آزادی مشروط، توقف مجازات فرد را خواستار گردید و یک دوره‌ی آزمایشی را برای وی لحاظ نمود.در نظر داشته باشید که مهم‌ترین نکته در باب آزادی مشروط محکومیت قطعی فرد به حبس می‌باشد. حبس می‌تواند شامل حبس موقت و ابد بوده و فرد بایستی در حال گذراندن آن باشد. در صورت مشاهده‌ی رفتار نیکو و پسندیده در طول دوران حبس و متنبه شدن فرد می‌توان برای آزادی او اقدام نمود. اما در صورتی که در دوران آزادی مشروط، فرد رفتارهای ضداجتماعی نشان دهد و مرتکب جرم گردد مجددا به زندان باز گشته و ممکن است مجازات‌های شدیدتری نیز برای وی اعمال گردد.تعلیق مجازات کیفری به این معناست که حکم محکومیت فرد مجرم صادر گردیده اما بنا به دلایلی این حکم اجرا نمی‌گردد. به عبارت دیگر حکم فرد به حالت معلق در می‌آید. آزادی مشروط در چه شرایطی قابل اعمال می‌باشد؟مهمترین نکته در باب آزادی مشروط رعایت این امر است که مجرم بایستی به حبس محکوم گردد و بخشی از دوران محکومیت به حبس خود را نیز گذرانده باشد. در صورتی که مدت زمان محکومیت به حبس فرد بالای 10 سال باشد گذراندن نیمی از آن الزامی است. اما اگر میزان مدت زمان محکومیت زیر 10 سال باشد، گذراندن یک سوم از دوران حبس ضروری می‌باشد.زندانیانی می‌توانند از آزادی مشروط بهره‌مند گردند که به مجازات‌های تعزیری محکوم شده باشند بنابراین برای محکومین به مجازات‌هایی نظیر قصاص، دیات و حدود استناد به آزادی مشروط امکان‌پذیر نمی‌باشد.جبران ضرر و زیان فرد متضرر از جرم و یا پرداخت خسارت و جریمه‌ی نقدی در نظر گرفته شده، شرط دیگر استفاده از آزادی مشروط می‌باشد.(فراهم نمودن شرایط پرداخت نیز کفایت می‌کند.)هر شخصی تنها می‌تواند یک بار از آزادی مشروط استفاده نماید. چنانچه فردی در گذشته از آزادی مشروط استفاده کرده باشد در صورت محکومیت مجدد به حبس دیگر نمی‌تواند به آزادی مشروط استناد نماید.حسن رفتار، عدم ارتکاب جرم جدید، رعایت کامل دستورات دادگاه از جمله مهم‌ترین شرایط استفاده از آزادی مشروط به شمار می‌رود.با توجه به قانون مجازات اسلامی مدت زمان آزادی مشروط بین 1 الی 5 سال در نظر گرفته می‌شود و این مدت زمان نباید از مدت زمان باقی مانده‌ی دوران حبس فرد بیشتر باشد. یعنی اگر فردی برای مدت زمان بیست و پنج سال به زندان محکوم گردیده باشد، می‌تواند پس از گذشت بیست سال از دوران محکومیت خود تقاضای آزادی مشروط نماید.