تفاوت سرقفلی با حق کسب و پیشه یا تجارت؟
1.سرقفلی از نظر شرعی یک امر صحیح است و مشکلی ندارد اما در مورد حق کسب و پیشه مشهور می گویند حلال نیست .
2.مبلغ و میزان سرقفلی با توجه به موقعیت محلی و کیفیت بنا و تجهیزات محل مورد اجاره بستگی دارد ولی در حق کسب و پیشه این موارد ملاک نیست و اصولا باید طول مدت اجاره و حسن شهرت مستاجر که در معروفیت محل مزبور موثر افتاده است ونوع کسب و پیشه و تجارت ،ملاک محاسبه قرار میگیرد
3.در تعیین مبلغ سرقفلی قواعد عمومی نقش ندارد و مالک تصمیم میگیرد چه مقدار تعیین کند ولی در حق کسب و پیشه و تجارت محکمه دخالت میکند و با جلب نظر کارشناس تعیین می شود.
4.سرقفلی مربوط به محل است ولی حق کسب و پیشه مربوط به شغل است .
5.سرقفلی چون در ابتدا گرفته می شود ممکن است مالک محل از حق خودش صرف نظر کند و از مستاجر سرقفلی نگیرد ولی در حق کسب و پیشه چون ابتدا حقی وجود ندارد و در اثر مرور زمان بوجود می آید مالک و مستاجر با توافق نمی توانند آن را در موقع انعقاد اجاره نگیرند .
6.سرقفلی در قرارداد اجاره می آید و ناشی از قرار داد اجاره هست ولی حق کسب و پیشه رو قانون تعیین کرده است .
7.سرقفلی به مالک ملک تجاری یا به مستاجر اول پرداخت می شود ولی حق کسب و پیشه به مستاجر پرداخت می شود .
8.مستاجری که حق سرقفلی دارد در صورت تخلف از قرداد اجاره ،مالک (موجر)حق فسخ اجاره و تخلیه ملک را دارد اما در مورد حق کسب و پیشه در صورت تخلف مستاجر حق کسب و پیشه زائل می شود البته در یک مورد تخلف آن هم بدون داشتن مجوز به دیگری انتقال بدهد نصف حق کسب و پیشه پرداخت می شود .
وقتی که مالک مکان تجاری خودش از محل استفاده میکند در مورد اجرای طرحهای دستگاههای دولتی و شهرداری ها در این صورت سرقفلی به خود مالک پرداخت می شود .
لغو سرقفلی
انواع سرقفلی
سرقفلی بعد از فراز و نشیب های بسیار در حال حاضر در قانون و عرف انواع مختلفی دارد. بحث اینکه قابل توقیف و مزایده می باشد یا خیر ؟ و با توجه به اینکه انواع مختلف دارد موارد توقیف و مزایده هم متفاوت می باشد .
1.سرقفلی به عنوان مبلغی پول که موجر در بدو امر از مستاجر می گیرد.
این نوع بدوی سرقفلی می باشد که میگفتند مزد گشودن قفل است و در ماده 6 قانون روابط موجر و مستاجر 76 مورد تایید قرار گرفته است .
در این مدل سرقفلی به وجهی که بین موجر و مستاجر رد و بدل میشود اطلاق می گردد و چون وجه بر ذمه مستاجر است قابل توقیف و مشمول توقیف طلب در قانون اجرای احکام مدنی می شود .
روند توقیف
مرحله اول :طلبکار مستاجر باید ثابت کند عقد اجاره بین موجر و مستاجر بسته شده است و مبلغی تحت عنوان سرقفلی مورد توافق شده است
مرحله دوم:مطابق ماده 87 قانون اجرای احکام مدنی ،واحد اجرا نیز اخطار به موجر می دهد که مبلغ سرقفلی به عنوان طلب توقیف شده است و نباید آن را به مستاجر بدهد و این موضوع به مستاجر نیز ابلاغ می گردد.
2.سرقفلی به عنوان مبلغی پول که مستاجر از موجر یا مستاجر دیگر در اثنای عقد اجاره می گیرد .
این نوع در قسمت دوم ماده 6 قانون روابط موجر و مستاجر 76 آمده«مستاجر می تواند در اثنای مدت اجاره برای واگذاری حق خود مبلغی را از موجر و یا مستاجر دیگر به عنوان سرقفلی دریافت کند مگر اینکه ضمن عقد اجاره حق انتقال به غیر از وی سلب شده باشد »
مشابه همین ماده در آیین نامه همین قانون در ماده 5 آمده است که مقرر می دارد «مستاجر اماکن تجاری در مدت اجاره چنانچه حق انتقال به غیر از او سلب نشده باشد ،می تواند با اخذ مبلغی به عنوان سرقفلی ،مورد اجاره رابرای همان شغل و در صورتی که منع قانونی وجود نداشته باشد و با قرارداد اجاره منافات نداشته باشد ،برای مشاغل دیگر با رعایت سلیر شرایط مندرج در اجاره نامه به دیگری منتقل نماید».
روند توقیف
در این مورد نیز چون سرقفلی وجه می باشد مانند مورد اول قابل توقیف می باشد و سرقفلی ذر این مورد وجهی است که بر ذمه موجر یا مستاجر ثانی است و توقیف ان مشمول توقیف طلب در قانون اجرای احکام مدنی است .
مرحله اول :طلبکار مستاجر اول پس از اثبات توافق بر دادن مبلغی در مقابل واگذاری حق ماندن در ملک تا اتمام مدت اجاره تحت عنوان سرقفلی می تواند تقاضای توقیف کند .
مرحله دوم :واحد اجرا نیز اخطاری به مستاجر ثانی یا موجر ابلاغ می کند که به موجب آن او را از دادن سرقفلی به مستاجر اول منع می کند و او را ملزم به تسلیم آن وجه به مامور اجرا می کند .
3.سرقفلی به عنوان مبلغی پول که مستاجر هنگام تخلیه از مالک می گیرد.
این نوع سرقفلی مفهوم مخالف تبصره یک ماده 6 قانون 76 است «چنانچه مالک سرقفلی نگرفته باشد و مستاجر با دریافت سرقفلی ملک را به دیگری واگذار نماید پس از پایان مدت اجاره ، مستاجر اخیر حق مطالبه سرقفلی از مالک را ندارد. بنابراین اگر مالک از مستاجر سرقفلی گرفته باشد خواه این مستاجر ، مستاجر اول باشد یا ثانی، زمان تخلیه حق دارد از مالک وجهی را به نام سرقفلی مطالبه کند.
روند توقیف
در این مورد نیز طلبکار مستاجر پس از اثبات اینکه مستاجر حق سرقفلی دارد میتواند تقاضای توقیف سرقفلی را بنماید، مگر توافق برخلاف این رویه اثبات شود و همچنین در این نوع سرقفلی مستاجر میتواند بدون اینکه امری را اثبات کند سرقفلی را توقیف نماید
4.سرقفلی به عنوان مبلغی پول که مستاجر در قبال اسقاط حق عدم تخلیه یا عدم افزایش اجاره بها از موجر یا مستاجر دیگر میگیرد.
ماده 7 قانون موجر و مستاجر سال 76 مقرر میدارد: «هرگاه شرط شود تا زمانی که عین مستاجره در تصرف مستاجر باشد مالک حق افزایش اجاره و تخلیه عین مستاجره را نداشته باشد و متعهد شود که هر ساله عین مستاجره را به همان مبلغ به او واگذاز کند. در این صورت مستاجر میتواند از موجر و یا مستاجر دیگر مبلغی را به عنوان سرقفلی برای اسقاط حقوق خود دریافت نماید»، همچنین به موجب ماده 8 همان قانون « هرگاه ضمن عقد اجاره شرط شود که مالک عین مستاجره را به غیر مستاجر اجاره ندهد و هر ساله آن را به اجاره متعارف به مستاجر متصرف واگذار نماید ،مستاجر میتواند برای اسقاط حق خود و یا تخلیه محل مبلغی را به عنوان سرقفلی مطالبه و دریافت نماید».
روند توقیف
در این نوع از سرقفلی نیز طلبکار مستاجر میتواند درخواست توقیف نماید.
مرحله اول:طلبکار مستاجر پس از اثبات وج.د شرایط و امتیازات به نفع مستاجر و وجود تراضی میان موجر و مستاجر در مورد گرفتن وجهی در قبال صرف نظر کردن از این امتیازات میتواند تقاضای توقیف آن را بنماید.
مرحله دوم: در این مورد نیز میتوان با اخطار به موجر از او خواست تا از دادن سرقفلی به مستاجر خودداری کند و آن را به دایره اجرا و یا صندوق دادگستری تحویل دهد.
5.سرقفلی عرفی
علاوه بر سرقفلی که در قانون 76 از آن صحبت شد در میان عرف سرقفلی با ماهیتی خاص رواج دارد. مالک ملک تجاری وقتی سرقفلی ملک خود را واگذار میکند مثلا قید میکند که سرقفلی این مغازه به مبلغ بیست میلیون تومان و ماهیانه با اجاره بیست هزار تومان واگذار میشود این سرقفلی فقط در مقابل مقبولیت تجاری ملک پرداخت نمیگردد بلکه عرف یک سری امتیازاتی را نیز به منتقل الیه سرقفلی به رسمیت میشناسد به این صورت که وقتی فردی سرقفلی مغازه خود را واگذار میکند به این معنا است که انتقال دهنده باید مغازه را تخلیه و به خریدار سرقفلی واگذار کند و مالک میداند که نمیتواند به راحتی بعد از یک سال درخواست تخلیه مغازه خود را نماید مگر اینکه مستاجر به افراط و تفریط در ملک بپردازد و این همان امتیازاتی است که عرف برای سرقفلی پذیرفته است پس در عرف سرقفلی واجد این امتیازات است امتیازاتی که به نوعی بر مبنای توافق ضمنی طرفین و قاعدتا دادن به حکم عرف است که البته این امر با اشکال شرعی و قانونی نیز مواجه نمیگردد.
روند توقیف
در این نوع سرقفلی وجه یا مبلغی مدنظر نیست و امتیازات حاصله سرقفلی گفته میشود و در واقع یک حق میباشد. و حال در رابطه با این نوع سرقفلی که میگوییم وجه نیست و بلکه یک حق است آیا این حق قابل توقیف میباشد ؟ در رابطه با این موضوع اختلاف نظرهای متعددی وجود دارد ولی در نهایت باید گفت با توجه به ارزش اقتصادی سرقفلی و اینکه میتوان از طریق انتقال آن به غیر وجهی مطالبه کردمیتوان قائل به مالیت و به تبع آن قابلیت توقیفش باشیم.
آیا مستاجر می تواند در مدت اجاره ،محل مورد اجاره را به دیگری واگذار کند؟در صورتی که به دیگری واگذار کند تکلیف سر قفلی پرداختی به مالک چه می شود؟
بله می تواند واگذار کند ،مگر اینکه موقع اجاره این حق را سلب کرده باشند .ودرصورت واگذاری مبلغی را به عنوان سرقفلی از مالک یا مستاجر جدید می گیرد .(طبق ماده 6 قانون روابط موجر و مستاجر 76)
آیا ملکی که سرقفلی آن متعلق به دیگری است را میتوان انتقال داد؟
بله مطابق قانون مدنی و قوانین راجع به روابط موجر و مستاجر انتقال ملک به دیگری باعث از بین رفتن حق سرقفلی مستاجر نمیشود و مستاجر کماکان حق سرقفلی نسبت به مورد اجاره را دارد مگر اینکه در عقد اجاره شرط شده باشد که در صورت انتقال ملک از طرف مالک به دیگری برای مالک حق فسخ وجود داشته باشد.
آیا سرقفلی را می توان مورد مزایده قرار داد؟
خیر ،در رای وحدت رویه شماره 1779-71/7/12شورای عالی ثبت آمده است : نظر به اینکه مزایده سرقفلی مغایر با حقوق اشخاص ثالث است لذا هر گونه اقدام در این مورد وجه قانونی ندارد.
ویژگی سرقفلی
سرقفلی از حقوق مالی است و مانند دیگر حقوق مالی دیکر قابل معامله ، رهن و توارث می باشد.
تغییر و عدم پایداری از خصوصیات بارز سرقفلی است.
سرقفلی اجبار قانونی ندارد و تنها با توافق طرفین برقرار می شود .
انتقال سرقفلی (خرید و فروش سرقفلی)
انتقال سرقفلی به این معنا است که شخص دیگری غیر از مالک جهت اشتغال به کسب و کار از محل سرقفلی استفاده کند، سرقفلی به سه صورت اختیاری با تمایل مالک که یا سرقفلی با سند عادی یا سرقفلی با سند رسمی میباشد یا به صورت قهری (فوت مالم و انتقال حقوق حاصل به ورثه) و یا بصورت قضایی(با حکم مقام قضایی) منتقل میشود.
انتقال با سند عادی: در این نوع فرد ملک را با سند عادی یا به طور شفاهی اجاره میکند و حقوق حاصله خود را از جمله سرقفلی را با سند عادی واگذار میکند.
انتقال با سند رسمی: در این نوع سرقفلی که در دفاتر اسناد رسمی تنظیم میگردد مالک حقوق حاصل از حق کسب و کار خود را در قالب سند رسمی به مستاجر دیگر انتقال میدهد.
انتقال حق کسب یا پیشه یا تجارت
طبق ماده 19 قانون روابط موجر و مستاجر سال 56 در صورتی که مستارج محل کسب یا پیشه یا تجارت به موجب اجاره نامه حق انتقال به غیر داشته باشد میتواند برای همان شغل یا مشابه آ« منافع مورد اجاره را با سند رسمی به دیگری انتقال دهد. هر گاه در اجاره نامه حق انتقال به غیر سلب شده باشدیا اجاره نامه ای در بین نبوده و مالک راضی به انتقال به غیر نباشد باید در مقابل تخلیه مورد اجاره حق کسب یا پیشه یا تجارت مستاجر را بپردازد والا مستاجر میتواند برای تنظیم سند انتقال به دادگاه مراجعه کند در اینصورت دادگاه حکم به تجویز انتقال منافع مورد اجاره به غیر و تنظیم سند انتقال در دفترخانه نزدیک ملک ( اگر اجاره نامه رسمی در بین نباشد) صادر و رونوشت آن را بع دفترخانه مربوط ارسال مینماید و مراتب را به موجر نیز اعلام خواهد نمود، مستاجر جدید از هر حیث نسبت به تمام شرایط اجاره ، قائم مقام مستاجر سابق خواهد بود. هرگاه ظرف شش ماه از تاریخ ابلاغ حکم قطعی منافع مورد اجراه با سند رسمی به مستاجر جدید انتقال داده نشود حکم مزبور ملغی الاثر خواهد بود.
تبصره1: در صورتی که مستاجر بدون رعایت مقررات این ماده مورد اجاره را به دیگری واگذار نماید موجر حق درخواست تخلیه را خواهد داشت و حکم تخلیه علیه متصرف یا مستاجر اجرا خواهد شد و د راین مورد مستاجر یا متصرف حسب مورد استحقاق دریافت نصف حق کسب یا پیشه یا تجارت خواهد داشت.
تبصره2: حق کسب یا پیشه یا تجارت به مستاجر همان محل اختصاص دارد و انتقال آن به مستاجر جدید فقط با تنظیم سند رسمی معتبر خواهد بود.
مواردی که حق کسب و پیشه و سرقفلی از بین می رود
انتقال به غیر: در صورتی که حق انتقال به غیر وجود نداشته باشد و مستاجر آن را به دیگری انتقال دهد مالک میتواند با پردخت نصف حق سرقفلی به مالک سرقفلی یا خریدار محل را تخلیه کند.
در صورت تغییر شغل :
اگر در سند سرقفلی (اجاره نامه) شغل خاصی قید شود و مالک سرقفلی بدون اخذ رضایت مالک به تغییر شغل اقدام کند تمام حق و حقوق قانونی وی از بین می رود و مالک ملک میتواند بدون پرداخت مبلغی ملک خود را تخلیه کند
تعدی و تفریط:
تعدی یعنی خارج شدن از حدود اذن مالک و تفریط یعنی عدم انجام تعهدات قراردادی یا متعارف برای حفظ مال دیگری و بنابراین اگر دارنده حق سرقفلی تعدی و تفریط کند مالک ملک میتواند بدون پرداخت مبلغی ملک خود را تخلیه کند.
آیا مالک از فروش سرقفلی درصدی میگیرد؟
اگر مستاجر در اجاره نامه حق انتقال به غیر داشته باشد به مالک درصدی تعلق نمیگیرد و حق سرقفلی به مستاجر میرسد ولی در صورتی که حق انتقال به غیر نداشته و با رضایت مالک انتقال دهد در این مورد در صورت توافق میتواند درصد بگیرد.
وکیل سرقفلی
توقیف سرقفلی
با توجه به مواد قانونی مقرر در تمام انواع سرقفلی قابل توقیف میباشد.
توقیف سرقفلی برای مهریه زن :
سرقفلی از حقوق مالی و قابل توقیف می باشد و جز مستثنیات دین نیست و مهریه جز دیون مرد محسوب میشود پس زن می تواند از بابت مهریه خود درخواست توقیف سرقفلی را بنماید ، حق کسب و پیشه یا تجارت نیز شامل همین قانون می شود.
آیا زوجه (همسر ) از سرقفلی و حق کسب و پیشه یا تجارت ارث می برد ؟
:بله بر خلاف مالکیت عرصه ،زوجه (زن)از حق سرقفلی و حق کسب و پیشه ویا تجارت نیز ارث می برد (نظریه 74506-67/6/16اداره حقوقی قوه قضاییه)
نپرداختن اجاره بها
صاحب سرقفلی مکلف است در مدت ده روز (تا دهم ماه بعد) از هر ماه نسبت به پرداخت اجاره بهای مالک اقدام کند، و در صورت عدم پرداخت مالم ملک میتواند با ارسال اظهارنامه نسبت به درخواست اجاره بها اقدام کند، هرگاه بعد از دوبار ارسال اظهارنامه مالک سرقفلی برای بار سوم اجاره بها را به موقع پرداخت نکند مالک ملک میتواند نسبت به درخواست اجاره بها و تخلیه ملک از طریق دادگاه یا اداره ثبت اقدام کند.
فروش سرقفلیتخلیه عین مستاجره
از شایع ترین مشکلاتی که ممکن است پس از پایان مهلت قرارداد اجاره نامه بین موجر و مستاجر وجود داشته باشد امتناع مستاجر از تخلیه ملک اجاره است. درخواست تخلیه ملک اجاره ای در دو صورت میتواند از سوی موجر مطرح شود در مورد اول مهلت اجاره به اتمام رسده است و مستاجر اقدام به تخلیه عین ننموده است در مورد دوم نیز مستاجر به مدت سه ماه اجاره بهای خود را پرداخت نکرده است بنابراین موجر میتواند درخواست تخلیه عین راب ه شورای حل اختلاف محل ملک تسلیم نماید. در صورتی که تخلیه ملک بر اساس ماده 2 قانون روابط موجر و مستاجر 76 انجام شود دادگاه پرونده مذکور را در مدت یک هفته به شورای حل اختلاف مربوطه ارسال میکند.
تخلیه ملک سرقفلی
در قوانین تخلیه مغازه سرقفلی توسط مالک تفاوتهای اندک یبا تخیلیه ملک اجاره ای در قانون مالک و مستاجر وجود دارد . در قوانین سرقفلی اگر مستاجر مبلغی را به عنوان سرقفلی به مالک پرداخته باشد هنگام تخلیه ملک میتواند آن را پس بگیرد. هرچند که در قانون روابط موجر و مستاجر 56 اشاره دقیقی به تمامی جزئیات ملک سرقفلی نشده است اما این قوانین در سال 76 اصلاح شده است.
درخواست تخلیه ملک باید به کدام مرجع تقدیم شود؟
بنابه ماده 2 قانون روابط موجر و مستاجر 76 در صورتی که ملک مسکونی هدف تخلیه ملک مستاجره باشد درخواست تخلیه باید به شورای حل اختلاف ارسال شود و در صورتی که ملک تجاری بوده و دارای سرقفلی و حق کسب و پیشه باشد باید به دادگاه ارسال شود.
مزایای حضور وکیل در دعاوی سرقفلی
با توجه به پیچیدگی مراحل دادرسی در کلیه دعاوی حضور وکیل تاثیری مثبت در تصمیم و روند پرونده ها دارد. در رابطه با دعاوی سرقفلی و حق کسب و پیشه حضور وکیل با توجه به موارد زیر لازم و توصیه میشود بدون مشاوره با وکیل اقدام نشود.
دعاوی مربوط به سرقفلی نیاز به مطالعه قوانین متعدد دارد.
دعاوی مربوط به سرقفلی و حق کسب و پیشه با توجه به اینکه در عرف سرقفلی و حق کسب و پیشه تفکیک نشده و در قوانین این تفکیک وجود دارد بهتر است متخصص این امر (وکیل) در دعاوی حضضور داشته باشد .
در رابطه با دعاوی مربوط به اجاره و سرقفلی و کسب و پیشه قوانین متعدد از جمله مدنی و قوانین روابط موجر و مستاجر سال 56، 62، 76و برخی قوانین پراکنده و آیین نامه ها وجود دارد و تشخیص اینکه دعوا با توجه به کدام قانون اقامه شود بسیار حائز اهمیت است.
با توجه به اینکه اقامه دعوا با تقدیم دادخواست شروع میشود و خواسته در دادخواست مشخص میشود و دادگاه با توجه به خواسته شروع به رسیدگی میکند و بعد از سپری شدن مواعد قانونی تغییر خواسته امکان ندارد توصیه میشود پرونده های مربوط به سرقفلی حق کسب و پیشه که از دعاوی بسیار مهم و مالی بوده و ممکن است پول زیاد با طرح دعوای اشتباه هزینه ای بیجا شود خودداری کرد.
پرداخت قیمت روز سرقفلی در اجاره های مشمول روابط مؤجر و مستأجر 1356 چیست؟
با توجه به رأی وحدت رویه صادره از دیوان عالی کشور حق کسب و یا پیشه یا تجارت توسط کارشناس رسمی دادگستری محاسبه می شود.
تفاوت و تشابه سرقفلی واقعی و سرقفلی حاصل از حق کسب و پیشه چیست؟
حق کسب و پیشه و یا تجارت تابع قانون روابط مؤجر و مستأجر سال 1356 می باشد و مطابق با آن وقتی که مستأجر ملک تجاری را اجاره می نموده با مرور زمان و جمع آوری مشتری، حق کسب و پیشه یا تجارت برای مستأجر به وجود می آمده که در زمان تخلیه ملک این حق باید به مستأجر پرداخت شود اما در سرقفلی مستأجر با پرداخت وجهی به مالک اصطلاحاً سرقفلی ملک را خریداری می نماید و باید در زمان تخلیه به نرخ روز به مستأجر پرداخت شود.
درانتها هر گونه سوالی درخصوص بحث سرقفلی دارید میتوانید با وکلای ما درموسسه حقوقی محمد رضا مه دادگر باشماره 77724264 و77723606 تماس حاصل نمایید
www.instagram.com/mehdqdgar